Mediacja – czym jest
Mediacja jest stosunkowo niedrogim co do kosztów oraz szybkim, co do czasu trwania sposobem pozasądowego rozwiązywania sporów w sprawach rodzinnych, cywilnych oraz gospodarczych. W trakcie mediacji strony sporu (czasami więcej niż dwie) korzystając z pomocy mediatora próbują znaleźć porozumienie, które co do zasady musi być zgodne z prawem, akceptowalne przez wszystkie strony i możliwe do wykonania.

Mediacja – czym nie jest
Mediacja nie polega na rozstrzyganiu sporu jak w przypadku postępowania sądowego czy też arbitrażowego. Mediator nie jest więc, ani sędzią, ani arbitrem w sprawie. Mediacja nie jest też w przypadku sporów rodzinnych rodzajem terapii, a mediator nie jest terapeutą. Mediacja nie ma za zadanie wykazanie kto w danym sporze ma rację, lecz jedynie znalezienie odpowiedzi na pytanie: czy jest możliwe zawarcie porozumienia/ugody pomiędzy stronami sporu.

Główne cechy mediacji
Jest kilka bardzo ważnych zasad obowiązujących w mediacji. Oto podstawowe z nich wynikające z przepisów art. 183¹-183¹⁵ kodeksu postępowania cywilnego.

Poufność – inaczej niejawność
Podstawową zasadą mediacji jest całkowita jej poufność, która obowiązuje zarówno mediatora, jak i wszystkie strony sporu. Mediator zobowiązany jest do poufności zarówno co do samego faktu prowadzenia mediacji, jak i co do wszystkich faktów, o których nabędzie wiedzę w czasie postępowania. Mediatora nikt – w tym żadna ze stron – nie może wzywać na świadka w zakresie jego wiedzy powziętej w trakcie mediacji. Jeżeli mediator w trakcie postępowania osobno spotyka się z każdą ze stron to jest on zobowiązany do zachowania całkowitej poufności względem obu stron tzn. wiedza uzyskana od jednej ze stron nie może być przekazywana drugiej stronie – jak tylko za zgodą tej pierwszej. Również strony nie mogą w późniejszym postępowaniu sądowym powoływać się na usłyszane w ramach mediacji informacje czy też na poczynione wstępne ustalenia w przypadku nie dojścia stron do porozumienia. Właśnie dlatego nie jest możliwe nagrywanie przebiegu spotkań mediacyjnych.
Jedynym śladem po mediacji jest protokół z mediacji zawierający jedynie dane osobowe stron oraz miejsce i daty spotkań mediacyjnych, a także fakt zawarcia ugody,a do protokołu dołączony jest 1 jej egzemplarz. W przypadku nie zawarcia ugody w protokole nie ma żadnych wzmianek dlaczego do ugody nie doszło – jedynie sam fakt nie zawarcia.

Bezstronność i neutralność mediatora
Kolejną ważną zasadą jest bezstronność osoby mediatora w stosunku do wszystkich stron. W przypadku gdyby mediator był w jakikolwiek sposób związany rodzinnie, zawodowo itp. z którąś ze stron powinien to na początku zgłosić, aby strony mogły podjąć decyzję czy chcą zmienić mediatora. Analogiczna sytuacja ma miejsce z neutralnością mediatora wobec przedmiotu sporu. Zasadą jest, iż mediator nie powinien prowadzić mediacji, gdzie wiąże go cokolwiek z przedmiotem sporu.

Dobrowolność mediacji
Do najważniejszych zasad mediacji należy ich dobrowolność. Dobrowolność ta ma kilka płaszczyzn. Po pierwsze: mediacja może być rozpoczęta tylko wówczas, gdy wszystkie strony wyrażą na to zgodę. Po drugie: nim rozpocznie się mediacja musi być zgoda wszystkich stron na konkretnego mediatora, a w trakcie trwania postępowania mediacyjnego strony mają prawo do zmiany osoby mediatora. Po trzecie: w każdym momencie trwania postępowania mediacyjnego każdej ze stron przysługuje prawo odstąpienia od dalszej mediacji.

Oszczędność kosztów
W przypadku mediacji umownej nie jest konieczne ponoszenie kosztów wpisów sądowych wynoszących zazwyczaj 5% wartości przedmiotu sporu oraz nie jest konieczne (choć jest możliwe) ponoszenie kosztów zastępstwa adwokackiego.
W przypadku mediacji sądowych jeżeli mediacja zakończy się podpisaniem ugody, a następnie jej zatwierdzeniem przez sąd to wówczas stronie powodowej zwracane jest 3/4 kwoty opłaty sądowej czyli więcej niż w przpadku ugody zawartej przed sądem, gdy zwracane jest 1/2 opłaty.

Krótki okres mediacji
Biorąc pod uwagę dwuistancyjność sądów czas od złożenia pozwu do jego prawomocnego zakończenia to minimum kilkanaście miesięcy. W przypadku mediacji sądowych okres trwania postępowania powinien zakończyć się w ciągu 30 dni, jednak na zgodny wniosek stron termin ten może przez sąd zostać przedłużony. W przypadku mediacji umownych nie ma ustawowego okresu trwania postępowania, lecz w przypadku istnienia możliwości rozwiązania sporu okres ten nie powinien trwać dłużej niż kilka tygodni. Na postępowanie mediacyjne składa się od jednego do kilku spotkań stron z mediatorem zazwyczaj w kilkudniowych odstępach. Poszczególne spotkania na ogół trwają od 1,5 do 2,5 godziny.

Przedmiot sporu
W trakcie postępowania mediacyjnego możliwe jest dość znaczne poszerzenie nie tylko przedmiotu sporu, ale także sposobów jego rozwiązania poprzez wprowadzenie dodatkowych elementów nie związanych ściśle z przedmiotem pozwu. Nie zawsze przedmiot pozwu jest bowiem przedmiotem sporu, a jedynie jego drobną częścią. W trakcie postępowania mediacyjnego strony mają większą możliwość rozwiązania nie tylko przedmiotu pozwu, ale i przedmiotu sporu..